Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Kole

Jak się uczyć, by nasze podejście do matury czy egzaminów okazało się skuteczne? Warto wiedzieć, że podobno już po godzinie zapominamy ok. połowy dopiero co przyswojonych informacji. Po kilku dniach w głowie pozostaje jakieś 25 proc. wyuczonej wiedzy. Jak się uczyć, aby to, co przyswoimy, pozostawało w pamięci na dłużej? Cudów nie ma. Mózg wymaga takiej samej dbałości jak mięśnie, a ćwiczenie pamięci to codzienna, systematyczna praca. Istnieją oczywiście techniki szybkiego i trwałego zapamiętywania, ale trening na 5 minut przed egzaminem nie zda się na wiele. Oto bardzo skuteczne techniki ćwiczenia pamięci i odpowiedź na pytanie, jak się uczyć.

Jak się uczyć: różne techniki ćwiczenia pamięci

Ucząc się systematycznie, nie tylko oszczędzasz czas, ale także utrzymujesz mózg w dobrej kondycji. Nasz mózg jest jak magazyn przechowujący niezliczoną ilość informacji. Z czasem jest ich coraz więcej, a mózg musi sobie poradzić z selekcją materiału. Ważniejsze informacje pozostawia "na wierzchu", te mniej istotne "chowa" głębiej. Stopniowo zacierają się jednak ścieżki dostępu do tych ukrytych zasobów. I tu właśnie pomocne są ćwiczenia pamięci, które ułatwiają ich odnalezienie. Technik jest wiele. Jedne odwołują się bardziej do wyobraźni, inne do zmysłów, np. wzroku czy słuchu. Ważne, żeby rozpoznać predyspozycje swojego umysłu i na tej podstawie opracować własne, najskuteczniejsze sposoby uczenia się. Techniki pamięciowe bazują na wyobraźni, skojarzeniach i emocjach. Ogólna zasada jest więc taka, że im większe obszary mózgu zaangażujemy i im lepsza będzie współpraca pomiędzy półkulami, tym lepiej zapamiętamy to, czego się uczymy.

Jak się uczyć? – wskazówki dla starszych uczniów. Wykonuj codzienny trening pamięci

Ćwiczenia pamięci możesz wykonywać na wiele sposobów: grając w scrabble lub w szachy, układając listy zadań do wykonania czy zapamiętując dla zabawy różne przedmioty (np. rzeczy rozłożone na biurku, zawartość lodówki, ubiór pasażerów na ulicy itd.). Ucząc się języka obcego, warto stosować prostą metodę żółtych karteczek naklejanych w różnych punktach mieszkania. Kiedy musisz przyswoić cały podręcznik, możesz zacząć od nauczenia się na pamięć spisu treści. Im częściej powtarzasz materiał, tym trwalej go zapamiętujesz.

1. Jak się uczyć: metoda skojarzeń

Pierwszą jest łańcuchowa metoda skojarzeń. Bazuje ona na udowodnionym twierdzeniu, że lepiej zapamiętujemy informacje zaskakujące od typowych i polega na wymyślaniu historyjek łączących w sobie obrazy, akcje i emocje. Kojarzone obrazy na pierwszy rzut oka nie powinny mieć ze sobą nic wspólnego, a im bardziej absurdalna będzie historia, którą za ich pomocą stworzymy, tym lepiej. Obrazy muszą być żywe, kolorowe, zabawne, angażujące zmysły i wywołujące jakieś uczucia. Tworząc je, stosujemy wyolbrzymienie, przesadę, minimalizację – wszystko to, co wzmaga niecodzienność i nadzwyczajność naszej historyjki.

Ćwiczenia pamięci - przykład: Mamy 10 niezwiązanych ze sobą rzeczowników: zeszyt, słoń, okno, szampon, filiżanka, traktor, księżyc, noga, hydrant, dywan. Układamy historyjkę zawierającą te rzeczowniki: "Bujam się na księżycu, wymachując lewą nogą. Nagle od strony Ziemi nadciąga, terkocąc, różowy traktor. Za sobą ciągnie z hałasem wyrywający się hydrant. Hydrant zaczepia o róg mojego księżyca. Spadam... prosto do butelki z szamponem. Z pomocą przychodzi mi zeszyt w kratkę. Po jego kartce, niczym po drabinie, wspinam się i wychodzę na powierzchnię. Pod nogami mam dywan z herbatników. Wiruje na nim filiżanka ze śpiewającym słoniem w środku". Wymyślając takie historie, bez problemu zapamiętasz listę zakupów, plan dnia, wyliczankę czy elementy składowe większej całości. Możesz wykorzystywać łańcuchową metodę skojarzeń w praktyce (np. zapamiętując listę zakupów) lub po prostu dla ćwiczenia pamięci "na sucho".

Co 10-15 minut rób przerwy podczas nauki.

2. Jak się uczyć: mapa umysłu

Do przyswajania większej partii materiału łańcuchowa metoda skojarzeń nie wystarczy. Lepiej sprawdza się tu słowno-graficzna notatka w postaci mapy umysłu. Wzorem dla niej jest budowa komórek mózgu – dendrytów, które mają formę rozgałęzionego drzewa. Zasada jest pozornie prosta: w środku umieszczamy temat, od niego odchodzą poszczególne gałęzie (punkty) i gałązki (podpunkty). Podobnie jak w notatce punktowej, używamy tylko haseł, rysunków, kolorowej grafiki. W rzeczywistości sporządzenie dobrej mapy umysłu wymaga sporego wysiłku, dyscypliny i bardzo dobrego zrozumienia tematu. W trakcie opracowywania tego typu notatki mózg musi dokonać selekcji i uporządkować materiał zgodnie ze schematem. Ale efekt bywa zdumiewający! Wystarczy później zerknąć na swoją mapę, a natychmiast włącza się pamięć – otwierają się w umyśle poszczególne kanały jak ścieżki dostępu w komputerze. Słowa zawarte w notatce są po prostu kluczami do tego, co już masz w głowie.

3. Jak się uczyć: metoda zakładkowa

Dobrą metodą zapamiętywania dat, numerów telefonów jest metoda zakładkowa. Punktem wyjścia jest stworzenie obrazów-zakładek, z których będziesz później stale korzystać.

Ćwiczenie pamięci - przykład: Każdą cyfrę wyobraź sobie jako obrazową zakładkę (np. 1 – kij do golfa, 2 – łabędź, 3 – okulary, 4 – krzesło, 5 – hulajnoga itd.) i zapamiętaj je. Masz utrwalić datę powstania pierwszej książki – czyli rok 1452? Ułóż zabawną historyjkę złożoną z zakładek składających się na tę datę, np. „Położyłem kij na krześle, wsiadłem na hulajnogę i pojechałem odwiedzić łabędzia”.

Odpoczynek ważny w trakcie nauki

Zgodnie z efektem pierwszeństwa najlepiej zapamiętujemy te informacje, które dotarły do mózgu na początku i pod koniec jednej sesji nauki. Dlatego im częściej odpoczywasz, tym więcej materiału trwale zapamiętujesz. Podczas dłuższej przerwy zajmij się czymś, co lubisz – idź na spacer, na rower. W tym czasie, choć nie myślisz o nauce, twój mózg nadal pracuje nad przyswajanym materiałem, tyle że na zupełnie innym poziomie. Wtedy aktywniejsza jest prawa półkula odpowiedzialna za kreatywność i kojarzenie faktów, a nie lewa – analityczna i logiczna. To czas, kiedy nowe wiadomości są wchłaniane i integrowane z tym, co już masz w głowie.

Mnemotechniki dla dzieci

Pamięć to jeden z podstawowych procesów psychicznych człowieka, dzięki któremu można gromadzić informacje i zdobywać doświadczenie. Pamięć traktuje się albo jako proces, albo jako cechę, czyli indywidualną właściwość człowieka. Pamięć to, w końcu, składowa inteligencji człowieka, która współdecyduje o jego zdolnościach adaptacyjnych. Wielu rodzicom zależy, aby ich własne pociechy miały wysoki iloraz IQ, imponującą pamięć i świetne wyniki w szkole. Szybszemu przyswajaniu wiedzy pomagają mnemotechniki.

Wzrok i słuch to dwa zmysły, które są najbardziej zaangażowane w procesie zapamiętywania, zatem większość ćwiczeń rozwijających pamięć dzieci odwołuje się właśnie do nich. Dają naprawdę dobre efekty i jak wykazują statystyki, nawet rodzice są bardzo zadowoleni z ich stosowania.

Regularne wykorzystywanie mnemotechnik (ze szczególnym uwzględnieniem wzroku i słuchu właśnie) daje dobre rezultaty, a dzieci świetnie się przy tym bawią. Nie od dziś wiadomo, że nauka przez zabawę to jedna z najlepszych form edukacji i rozwoju umysłowego dzieci.

Jakie metody zapamiętywania można wykorzystać w pracy z dziećmi? Oto niektóre przykłady.

• System powtórek

Nie bez przyczyny mówi się, że „powtarzanie – matką nauki”. Powtarzanie partii materiału jest szczególnie ważne w młodszym wieku, ale najpierw należy zorientować się, czy wszyscy uczniowie rozumieją dane treści. Nowe informacje powinno powtarzać się systematycznie. Pierwsza powtórka powinna nastąpić po 10. minutach od przyswojenia wiedzy, kolejna – następnego dnia, następna – za tydzień, potem – za miesiąc i w końcu po upływie pół roku. Taki system powtórek gwarantuje, że wiadomości ulegną konsolidacji w postaci śladu pamięciowego już do końca życia.

• Piktogramy

Metoda polega na ilustrowaniu danych treści, np. słów piosenki czy wiersza. Uczniowie poprzez wykorzystanie wyobraźni wykonują rysunki, obrazujące tekst do zapamiętania. Piktogramy powinny być schematyczne, bez zbędnych szczegółów. Można je wykonać, wykorzystując wycinki z gazet albo posłużyć się gotowymi, specjalnie przygotowanymi szablonami rysunków, które uczniowie muszą jedynie uporządkować w odpowiedniej kolejności.

• Wierszyki i rymowanki

Jest to rodzaj mnemotechniki, która wykorzystuje żart. Małe dzieci bardzo chętnie uczą się śmiesznych wierszyków, które ułatwiają zapamiętywanie, np. do opanowania reguł ortograficznych w pisowni „u” można wykorzystać następującą rymowankę: „Zapamiętaj zawsze tu, pisz otwarte zwykłe „u” w słowach: skuwka i zasuwka, gdyż wyjątkiem są te słówka. W cząstkach -unka, -un i -unek – opiekunka, zdun, pakunek. Pisz je także w cząstce -ulec, więc budulec i hamulec. W ulu, dwu, gdzie „u” litera wyraz kończy lub otwiera. Wreszcie niech nikt nie kreskuje w czasowniku cząstki -uje”.

• Łańcuchowa metoda skojarzeń

Technika polega na tworzeniu kolejno własnych skojarzeń, które składają się w ciąg przyczynowo-skutkowy. Elementy łańcucha myślowego łączą się ze sobą, tworząc opowiadanie lub historyjkę. Nie musi ona być logiczna. Im bardziej barwna, śmieszna, absurdalna, odwołująca się do niepowtarzalnych zjawisk, angażująca więcej zmysłów i zawierająca więcej szczegółów, tym lepiej, np. chcąc nauczyć dzieci pisowni wyrazów z „ó” – ogród, jaskółka, piórko, góral, który, płótno, Józef, oprócz, żółty, niósł, róża, dróżka, szczegół, górnik można ułożyć następującą historyjkę: „Był sobie piękny ogród, w którym mieszkała smutna jaskółka. Pewnego razu zgubiła piórko przelatując nad płótnem, które na łące rozłożył góral. Ten niecodzienny szczegół nie umknął uwadze górnika. Szedł on dróżką na urodziny do Józefa. W ręku niósł pachnącą czerwoną różę, a oprócz niej żółte okulary”.

• Mapa mentalna (mapa myśli)

Bardzo przydatna metoda do porządkowania zawiłych treści. Poleca się ją szczególnie w starszych klasach jako formę sporządzania notatek. Na środku kartki pisze się główne zagadnienie, tzw. słowo-klucz i dopisuje się kolejne wiadomości w formie krótkich haseł, schematów czy rysunków, które rozgałęziają się do coraz bardziej szczegółowych informacji.

Jest polecana nie tylko dla dzieci w starszym wieku, choć wiadomo, że w szkole podstawowej sprawdzi się o wiele lepiej niż w przedszkolu. Warto jednak zacząć ćwiczyć pamięć dziecka od najmłodszych lat i pomagać mu prawidłowo uporządkować informacje.

• Ćwiczenia pantomimiczne

Jest to metoda uczenia się poprzez ruch i zabawę. Polecana szczególnie dla małych dzieci, u których potrzeba ekspresji jest bardzo duża. Technikę można wykorzystać do nauki alfabetu, np. uczeń ma za zadanie przedstawić za pomocą swojego ciała daną literkę, a reszta klasy zgaduje.

• Zabawa w „głuchy telefon”

Zabawa znana chyba przez każdego. Polega na powtórzeniu przez dziecko na głos zdania, które wcześniej przekazało sobie szeptem, na ucho osoby siedzącej obok. Ostatnia osoba ma za zadanie jak najwierniejsze przekazanie zdania oryginału. Bardzo często dzieci grają w nią przedszkolach i podstawówkach.

• Gra Memory

Sposób ćwiczenia pamięci polecany przez specjalistów. Zestaw do gry składa się z kilkunastu bądź kilkudziesięciu identycznych obrazków. Kartoniki rozkłada się obrazkiem do dołu. Odsłania się po kolei dwa rysunki, szukając takich samych ilustracji. Jeśli się nie znajdzie – zostawia się je na tym samym miejscu, odwraca z powrotem i jednocześnie stara zapamiętać, gdzie leżał obrazek, by później odnaleźć pary.

Niekonieczne jest posiadanie materialnej wersji tej gry – w internecie dostępnych jest wiele różnych odmian tej zabawy, naprawdę nie trzeba długo szukać. Co najlepsze, grę memory można znaleźć w różnych graficznych oprawach, dzięki czemu dziecko nie znudzi się grą i nie odstawi jej po kilku minutach.

 W pracy z dziećmi można wykorzystać jeszcze wiele innych mnemotechnik. Najważniejsze, aby nauce towarzyszyły pozytywne emocje oraz by w procesie przyswajania wiadomości wykorzystać ruch i wszystkie zmysły. W ten sposób można ćwiczyć koncentrację uwagi, inteligencję, pamięć wzrokową, werbalną i słuchową. Oprócz walorów edukacyjnych, mnemotechniki mają także walory wychowawcze, gdyż pozwalają uczniom pewniej poczuć się w szkole, odnosić sukcesy i zredukować stres, zachęcając do większej aktywności.

Bardzo ważne jest, aby rozwojowi pamięci towarzyszyły pozytywne emocje, takie jak wsparcie, miłość i poczucie bezpieczeństwa – tutaj sprawdzi się wspólne wykonywanie ćwiczeń przez dzieci i rodziców, np. podczas codziennych domowych zabaw.